دانشگاه سوره 

دانشکده امور فرهنگی و ارتباطات

موضوع پایان‌نامه:

آینده‌نگاری تحولات رسانه دینی در افق 1404 جمهوری اسلامی ایران؛

مطالعه موردی رسانه منبر

استاد راهنما:

جناب آقای دکتر ابراهیم فیاض

استاد مشاور:

جناب آقای دکتر ستار عودی

دی‌ماه 1391

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

شیوه‌های تبلیغی زیادی از انبیا و پیامبران ذکرشده، آنان بر دعوت مشترک به توحید، معاد، اصول اخلاقی و … تکیه داشته‌اند. پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام نیز، تبلیغ به‌ویژه در شکل «منبر» یکی از ابزارهای اصلی انتقال معارف اسلامی بود و در طول تاریخ تا امروز، دستخوش تحولات فراوان بوده است؛ امّا اساس و بنای آن، اصالت خود را حفظ نموده و در فراز و نشیب‌های مختلف تاریخ، مورداستفاده قرارگرفته است. رسانه منبر دربردارنده‌ی عناصر مبلّغ، مخاطب، موضوع، شیوه و ابزار است. لذا تحقیق حاضر با شناسایی عناصر فوق به بررسی رسانه منبر می‌پردازد تا نسبت به آینده‌نگاری این رسانه اقدام شود.

این تحقیق برای آینده‌نگاری تحولات رسانه منبر از روش «فرآیند پژوهی» با ابزار مطالعه «اسنادی و کتابخانه‌ای» طی نیم‌قرن اخیر استفاده نموده، ازاین‌رو خطبای شهیر فلسفی، کافی، انصاریان و پناهیان موردمطالعه قرارگرفته‌اند. رویکرد شناسی موضوعات ایشان، اسلوب‌های اقناع اندیشه و روش‌های تحریک احساس و نیز مخاطبان ایشان در این تحقیق موردبررسی است. پس از مطالعه اسناد موجود، برخی از عناصر دارای فرآیند ثابت و مستمر تشخیص داده شد که می‌تواند در آینده‌نگاری منبر مهم باشد: منبر سیاسی، منبر با رویکرد اخلاق اجتماعی و نیز منبر حماسی و داستانی با مخاطب جوان از مهم‌ترین این عناصر هست.

کلیدواژه‌ها: آینده‌نگاری، رسانه دینی، رسانه منبر، رویکردشناسی، اسلوب‌شناسی، مخاطب شناسی.

فهرست

 فصل اول: کلیات پژوهش—  3

1.1.        بیان مسئله_ 3

1.2.        اهداف تحقیق_ 5

1.3.        پیشینه تحقیق_ 6

1.4.        محدودیت‌ها و مشکلات_ 8

 فصل دوم: چهارچوب مفهومی –  10

2.1.        آینده‌نگاری تحولات در افق 1404 جمهوری اسلامی ایران_ 10

2.1.1.              آینده‌نگاری_ 12

2.1.2.              هدف آینده‌نگاری_ 16

2.1.3.              افق 1404جمهوری اسلامی ایران_ 17

2.2.       دین و رسانه  21

2.2.1.              فراگرد ارتباطات_ 21

2.2.2.              رویکردها به رابطه دین و رسانه 31

2.2.3.              رسانه دینی و ارتباط مؤثر 39

2.2.4.              انواع شبکه‌های ارتباط دینی_ 47

2.2.5.              رسانه منبر 53

2.2.6.              منبر و سایر رسانه‌ها 66

2.3.        عناصر منبر_ 72

2.3.1.              رویکردشناسی محتوای منبر 72

2.3.2.              اسلوب‌های اقناع اندیشه 77

2.3.3.              روش‌های تحریک احساس_ 80

2.3.4.              مخاطب شناسی منبر 81

2.3.5.              رفتار غیرکلامی_ 85

 فصل سوم: روش تحقیق—  90

3.1.       روش آینده‌نگاری   90

3.2.        سئوالات کلیدی تحقیق_ 96

3.3.       روش مورداستفاده 96

3.4.       ابزار گردآوری و تحلیل اطلاعات   97

3.5.        جامعه آماری_ 97

3.6.       نمونه تحقیق   97

3.7.        تعریف عملیاتی متغیرها 98

 فصل چهارم: بررسی یافته‌های تحقیق—  101

4.1.       حجت‌الاسلام شیخ محمدتقی فلسفی_ 101

4.1.1.              رویکردشناسی منبر فلسفی_ 112

4.1.2.              اسلوب‌های اقناع اندیشه 113

4.1.3.              روش‌های تحریک احساس_ 114

4.1.4.              مخاطب شناسی منبر 115

4.1.5.              ارتباطات غیرکلامی_ 116

4.2.       حجت‌الاسلام شیخ احمد کافی_ 118

4.2.1.              رویکردشناسی منبر کافی_ 125

4.2.2.              اسلوب‌های اقناع اندیشه 126

4.2.3.              روش‌های تحریک احساس_ 126

4.2.4.              مخاطب شناسی منبر 127

4.2.5.              ارتباطات غیرکلامی_ 128

4.3.       حجت‌الاسلام شیخ حسین انصاریان_ 130

4.3.1.              رویکردشناسی منبر انصاریان_ 144

4.3.2.              اسلوب‌های اقناع اندیشه 145

4.3.3.              روش‌های تحریک احساس_ 145

4.3.4.              مخاطب شناسی منبر 145

4.3.5.              ارتباطات غیرکلامی_ 146

4.4.       حجت‌الاسلام شیخ علیرضا پناهیان_ 148

4.4.1.              رویکردشناسی منبر پناهیان_ 155

4.4.2.              اسلوب‌های اقناع اندیشه 156

4.4.3.              روش‌های تحریک احساس_ 156

4.4.4.              مخاطب شناسی منبر 157

4.4.5.              ارتباطات غیرکلامی_ 159

 فصـل پنجم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری–  162

5.1.                  تحلیل محیط خارجی_ 162

5.2.                  تحلیل محیط داخلی_ 163

منابع_ 169

منابع مکتوب—— 169

منابع غیرمکتوب—   172

فهرست جداول

جدول1ـ- ویژگی‌های مورد انتظار جامعه ایرانی و مردمان آن در افق 1404 بر اساس سند چشم‌انداز کشور…. 19

جدول 2ـ تعریف عملیاتی متغیرها………………………………………………………………………………………………………………………. 99

جدول 3ـ جمع‌بندی مؤلفه های موردبررسی منبر حجت‌الاسلام فلسفی………………………………………………………… 117

جدول 4ـ جمع‌بندی مؤلفه های موردبررسی منبرحجت‌الاسلام کافی……………………………………………………………. 129

جدول 5ـ جمع‌بندی مؤلفه های موردبررسی منبرحجت‌الاسلام انصاریان………………………………………………………. 147

جدول 6ـ جمع‌بندی مؤلفه های موردبررسی منبرحجت‌الاسلام پناهیان……………………………………………………….. 160

جدول 7ـ جمع‌بندی مؤلفه های موردبررسی در چهار نمونه تحقیق………………………………………………………………. 167

مقدمه

منبر ازجمله ارتباطات چهره به چهره‌ای است که با تأکید بر ارتباطات کلامی و نیروی نهفته در کلمات و افکار در پس هر کلمه، به مخاطب منتقل می‌شود. لذا منبر ازجمله هنرهای کلامی است که سابقه‌ای طولانی و تأثیرگذاری بسیاری از گذشته داشته و تاکنون نیز این تأثیرگذار را حفظ کرده است. تکیه منبر بر عقاید و علوم دینی و به‌خصوص تأکید بر اخلاق الهی اعتبار بسیاری به آن بخشیده است. مخاطب پای منبر می‌رود تا کلام دینی بشنود و از آن بیاموزد.

می‌دانیم در سراسر دوران گذشته، خطیبان زبان‌آور بسیار بوده‌اند. قصاصان، مذکّران و ذاکران نام‌های آشنا داشته‌اند. مقدمه موضوع پندهای اخلاقی و دینی بود. درراه و روش مألوف و معمول تعلیم و تربیتی، منبر و مواعظ دینی و اخلاقی روضه‌خوانی و تعزیه و شبیه‌خوانی، نیز فنون بلاغی و بیانی سینه‌به‌سینه حفظ‌شده است. معانی بیان جنبه‌های نوشتاری این فنون را دربرمی‌گرفت و از زمانی که رسماً درس و فن ضروری شناخته شد شأن شایسته‌ی خود را در نظام تعلیم و تربیت گذشته‌ی ما حفظ کرد و رسالات عدیده‌ای در آن نوشتند.

به‌علاوه، از آغاز تکوین انقلاب مشروطیت به بعد اقبال مخصوص به جنبه‌های سیاسی سخنرانی مشهود افتاده است. اگرچه در طول تاریخ اجتماعی و فرهنگی گرانبار ما ازاین‌گونه شواهد کم نیست. (میلر ص9)

با ظهور انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت مبتنی بر دین، جایگاه و وظایف منبر تغییر کرد. همچنین تحولات اجتماعی و رسانه‌ای جامعه ایرانی عرصه را بر منبر تنگ کرد و شرایط را به‌گونه‌ای رقم زد که لاجرم منبر به‌عنوان رشته تخصصی ذیل تبلیغ دینی تعریف شد.

هم‌اکنون فارغ‌التحصیلان رشته تخصصی تبلیغ در عرصه‌های مختلف تبلیغی کشور مثل دانشگاه‌ها، امامت جمعه، مدارس و … فعالیت می‌کنند. ازاین‌رو بسیار شایسته است موفقان تبلیغ را به این مجموعه نزدیک کرده و نقایص آن را برطرف کنند تا تأثیرگذاری‌ها بیشتر شود.

حوزه‌های علمیه به‌عنوان پایه‌های اصلی این امر هم‌اینک برنامه‌های تبلیغی بسیاری در دستور کار دارند. به‌عنوان نمونه مجموعه سفیران هدایت 1600 طلبه تحت آموزش دارد و با 28 شعبه در ایران در حال فعالیت است. بعضی از ایده‌های امام راحل رحمه‌الله و مقام معظم رهبری و بزرگان حوزه‌های علمیه و دلسوزان عرصه تبلیغ در این مجموعه موردتوجه قرارگرفته و انشاء الله با گسترش مطالعات و تحقیقات و تتبع و تدقیق بیشتر در روش‌های ارتباطی و منابع و مستندات و الهام گیری از ضعف‌ها و قوت‌های گذشتگان به توان این عرصه را پربارتر از گذشته کرد.

این تحقیق شامل پنج فصل هست: در فصل اول کلیات پژوهش ارائه‌شده، در فصل دوم چهارچوب مفهومی بحث شامل آینده‌نگاری تحولات، افق چشم‌انداز 1404 جمهوری اسلامی ایران، رابطه دین و رسانه و نیز رسانه دینی موردبررسی قرارگرفته است. در این فصل همچنین به موضوع «رسانه منبر» و ویژگی‌های آن نیز به‌طور مبسوط توجه شده است. فصل سوم، روش تحقیق و متغیرهای موردبررسی را مورد مداقه قرارداده است. فصل چهارم به بررسی یافته‌های تحقیق به‌صورت بررسی جداگانه آقایان «فلسفی»، «کافی»، «انصاریان» و «پناهیان» پرداخته است و در فصل پایانی (پنجم) جمع‌بندی و نتیجه‌گیری شده است.

امید که این تحقیق بتواند چشم‌اندازی مقدماتی در ترسیم نقشه آینده‌نگاری رسانه‌های دینی باشد و با تلاش اساتید حوزه و دانشگاه تکمیل و روز آوری گردد

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.